XVI. YÜZYILDA ATAK SANCAĞINDA GAYRİMÜSLİMLER, ss. 435-453

XVI. yüzyılın ikinci yarısında Atak sancağı, gayrimüslim nüfus yönüyle öne çıkan Osmanlı sancakları arasında yer almaktadır. Gayrimüslimler, şehir merkezi olarak adlandırılan nefs-i Atak’ta şehir nüfusunun %98’ini oluşturdukları gibi kırsal alanda da nüfusun %76’sını teşkil etmeleri yönüyle Atak sancağının sosyoekonomik hayatında önemli role sahip olmuşlardır. Gayrimüslimlerin köylerde toplu olarak yaşadığı bilinmekle beraber az da olsa Müslümanlarla beraber yaşadıkları köyler mevcut idi. Sancaktaki gayrimüslimlerin, Türk isimlerinden olan Budak, Karaca, Murad, İskender gibi adları kullanmaları, Türk kültüründen etkilendiklerinin göstergesi olmalıdır. Diğer taraftan gayrimüslim şahıslardan bazılarının baba adı Şah Emir olarak kaydedilmesi ve şahıs adları arasında Şah Kıyal, Zeynelabidin gibi isimlerin olması, bölgedeki Şii-Safevi kültür kalıntılarının etkisinden kaynaklı olabileceğini düşündürmektedir. Gayrimüslimlere ait şahıs adları arasında, Aleksin, Serkis, Haçik, Kirkos, Avani, Abraham, Yakop, Kirkor, Kirsid adlarının yaygın kullanımda olduğu tespit edilmektedir. Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra küçükbaş hayvancılık, arıcılık ve bal üretimi ile de uğraştıkları bilinen gayrimüslimlerin, ürettikleri ürünlerden ödedikleri öşür bedeli yanı sıra kendilerinden tahsil edilen şahıs başı vergiler ile de sancak ekonomisi için ciddi boyutta gelir kalemi oluşturmakta idi.

Anahtar Kelimeler: Gayrimüslim, Osmanlı Toplumu, Nüfus, Üretim, Vergi

10.17822/omad.2023.249

In the second half of the 16th century, Atak Sanjak was one of the most prominent Ottoman sanjaks in terms of its non-Muslim population. Non-Muslims played an important role in the socio-economic life of the Sanjak of Atak as they constituted 98% of the urban population in the nafs-i Atak, the city center, and 76% of the rural population. While non-Muslims were known to live in villages en masse, there were also a few villages where they lived together with Muslims. The fact that non-Muslims in the Sanjak used Turkish names such as Budak, Karaca, Murad, Iskender should be an indication that they were influenced by Turkish culture. On the other hand, the fact that some of the non-Muslims' father's name was recorded as Shah Amir and that some of their personal names included names such as Shah Kiyal, Zeynelabidin suggests that they may have been influenced by the remnants of Shiite-Safavid culture in the region. It is found that the names Aleksin, Serkis, Hachik, Kirkos, Avani, Abraham, Yakop, Kirkor, Kirkor, Kirsid were in common use among the personal names of non-Muslims. In addition to agricultural activities, non-Muslims were also known to be engaged in livestock breeding, beekeeping, and honey production, and they constituted a significant income item for the economy of the sanjak with the taxes per person collected from them as well as the tithe they paid from the products they produced.

Keywords: Non-Muslim, Ottoman Society, Population, Production, Tax

10.17822/omad.2023.249

Sayfa Aralığı: 435-453