MEHMED ESAD’IN TEVÂRÎH-İ MANZÛME BERÂY-I VİLÂDET-İ SULTÂN MUSTAFÂ ADLI MECMUASI ÜZERİNE, ss. 225-269

Vilâdet “doğum, doğuş, dünyaya gelme” demektir. Osmanlı hanedanına mensup çocukların doğumu, vilâdet-i hümâyûn olarak adlandırılmıştır. Bu konuda kaleme alınan sûrnâmelere ise vilâdetnâme denmektedir. Ancak müstakil olarak yazılan vilâdetnâmelerin dışında, vilâdet-i hümâyûnları konu edinen manzumeler de bulunmaktadır. Bu manzumeler, çoğu zaman divanlarda münferit halde yer alsalar da onların bir araya toplandıkları mecmualar da vardır. Vilâdet manzumelerini bir araya getiren üç mecmua tespit edilmiştir. Bunlarda çoğunlukla kıt’a nazım şekliyle yazılan manzumelerin son beyitleri, şehzadenin doğumuna düşürülen tarihe işaret etmektedir. Bu makalede, vilâdet-i hümâyûn olarak adlandırılan şehzade ve hanım sultanların doğumları konusuna yoğunlaşılmıştır. Konu Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgelerden yararlanılarak detaylandırılmış; devamında IV. Mustafa’nın vilâdet-i hümâyûnu özelinde incelenmiştir. Daha sonra 18. yüzyılda I. Abdülhamid’in emriyle Mehmed Esad el-Yesârî tarafından seçki yapılarak derlenen Tevârîh-i Manzûme Berây-ı Vilâdet-i Sultân Mustafâ adlı mecmua incelenmiştir. Mecmuada mensur bir ön sözün ardından Şehzade Mustafa’nın (IV. Mustafa) doğumu için 27 şair tarafından kaleme alınmış 27 vilâdet tarihi yer almaktadır. Manzumelerin 20’si kıt’a, geriye kalan yedisi ise kaside nazım şekliyle yazılmıştır. Eserin tanıtımı yapıldıktan sonra manzumeler şekil ve muhteva özellikleri bakımından incelemeye tabi tutulmuştur. Ayrıca manzumelerin edebî tür özellikleri irdelenmiştir. Son olarak, eserin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmaları bölümünde H.1020 demirbaş numarasıyla kayıtlı bilinen tek nüshasının çeviri yazısı dikkatlere sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Şehzâde, Vilâdet-i Hümâyûn, Vilâdiyye, IV. Mustafa, I. Abdülhamid

10.17822/omad.2023.241

Vilâdet has the meaning of “delivery, birth, to be born.” The births of the children who were members of the Ottoman dynasty were called vilâdet-i hümâyûn (imperial births). Whereas the sûrnâmes (written documents on various occasions) written on this subject were called vilâdetnâme (written documents on birth). However, other than the written documents on birth that were written separately, there are also verses about imperial births. These verses, even if most of the time they were included separately in the divans (poet’s collected poems arranged alphabetically), there are also journals in which they were collected. Three journals were determined that bring together the birth verses. A majority of these are the final couplets of verses written with the kıt’a-i nazım (piece of poetry longer than two couplets) verse genre that indicate deducing the date of birth of a şehzade (prince or sultan’s son). This article has concentrated on the births of the sultan’s sons and sultanas, which are called imperial births. The subject was elaborated by utilizing the documents found in the Prime Ministry, Ottoman Archives. Subsequently, the imperial birth of Sultan Mustafa IV was researched. Later, the journal titled Tevârîh-i Manzûme Berây-ı Vilâdet-i Sultân Mustafâ (History in Verse for the Birth of Sultan Mustafa), which was collected in the eighteenth century by making an anthology by Mehmed Esad el-Yesârî with the order of Sultan Abdülhamid I, was researched. In the Journal, after a foreword written in prose, it includes 27 birth dates written by 27 poets for the birth of the sultan’s son Mustafa (Sultan Mustafa IV). Twenty of the poems were written in the kıt’a (quatrain) verse genre, whereas the remaining seven were written in the kaside (poem of more than fifteen rhyming couplets in which a person is praised) verse genre. After preparing an introduction to the work, the attributes of the verses, genres and contents, were subjected to detailed research. Furthermore, the literary genre attributes of the verses were researched carefully. Finally, the translation document of the work, for which a single known copy is found with the property number H. 1020 registered in the Turkish Handwritten Manuscripts Department of the Topkapı Palace Museum Library, was presented.

Keywords: Imperial births, Prince, Sultan Abdülhamid I, Sultan Mustafa IV, Vilâdiyye

10.17822/omad.2023.241

Sayfa Aralığı: 225-269