BATILILAŞMA DÖNEMİ İSTANBUL SEBİL-KÜTTAPLARI, ss. 293-327

Su mimarisinde önemli bir yere sahip olan sebillerin Osmanlı mimarisindeki örneklerinin 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar devam ettiği bilinmektedir. İnsanların su ihtiyacını karşılamak amacı ile inşa edilen bu hayır yapıları özellikle Batılılaşma dönemi ile birlikte başkent İstanbul’da anıtsal yapılara dönüşmüştür. Bu dönem içerisinde sebiller çocuklara okuma-yazma ve dinî eğitimin verildiği sıbyan mektepleri ile birlikte tasarlanmıştır. Sebil-küttap adı verilen bu karma yapı türünün ilk örneklerine 15. yüzyılda Mısır’da Memlük döneminde rastlanmaktadır. Mısır’da özellikle Osmanlı döneminde sayıca artan sebil-küttaplar Anadolu’da ilk kez 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından inşa edilse de 18. yüzyılda yaygınlaşmıştır. Sebil-küttaplar Anadolu’da İstanbul ile sınırlı kalmıştır. Batılılaşma döneminde İstanbul’da inşa edilen sebil-küttaplardan günümüze ulaşabilen 6 yapı tespit edilebilmiştir. Zemin katı sebil, birinci katı mektep olarak tasarlanan bu yapılardan 4’ü 18. yüzyıla, 2’si ise 19. yüzyıla aittir. İstanbul sebil-küttapları mimari ve süsleme özellikleri ile Batılılaşma dönem özelliklerini taşıması ve Mısır mimarisinin etkilerini yansıtması bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, İstanbul, Batılılaşma, Sebil-Küttap, Mimari

10.17822/omad.2023.243

Sebils, which have an important place in water architecture, were constructed from the 15th century to the 19th century in the Ottoman Period. These charitable structures, which were built for the water need of people, became monumental structures in the capital city, Istanbul, especially together with the westernization period. During this period, the sebils were constructed together with the primary schools, in which children were given literacy and religious education. This mixed structure, called sebil-kuttab, was firstly recorded in the 15th century during the Mamluk period in Egypt. Although the sebil-kuttab was first built in Anatolia by Mimar Sinan in the 16th century, it became common in the 18th century in Egypt, especially in the Ottoman period. Sebil-Kuttabs were constructed only in Istanbul in Anatolia. 6 sebil-kuttabs which built in Istanbul during the Westernization period and reached today have been identified. Of these buildings, the ground floor of which was designed as a sebil and the first floor as a school, 4 of them were constructed in the 18th century and 2 of them were constructed in the 19th century. Istanbul sebil-kuttabs are important for their architectural and ornamental features, their westernization period characteristics, and reflecting the effects of Egyptian architecture.

Keywords: Ottoman, Istanbul, Westernization, Sebil-kuttap, Architectural

10.17822/omad.2023.243

Sayfa Aralığı: 293-327