On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Bitlis Hapishanesinden Bir Kesit

Bu makale, Osmanlı İmparatorluğu’nda on dokuzuncu yüzyılda idari, mali ve adli dönüşümler temelinde özelde Bitlis hapishanesi, genelde doğu vilayetleri hapishanelerinden bir kesit sunmayı amaçlamaktadır. On dokuzuncu yüzyıldaki birbiriyle bağlantılı iki gelişme üzerinden Bitlis hapishaneleri incelenebilir. Hapis cezası, gerek Osmanlı gerek evrensel düzeyde ilk olarak on dokuzuncu yüzyılda yasal bir cezalandırma yöntemine dönüşmüştür. Bu gelişme ile beraber devletler, tebaalarının / vatandaşlarının kontrol edilebilir ve disipline edilebilir oldukları görüşüne uygun olarak yeni bir yönetme pratiği benimsemişlerdir. Bu noktada, kamu sağlığı, hijyen alanları, toplumun kontrolü ve disipline edilmesi için kullanılmıştır. İkinci olarak, on dokuzuncu yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda, devlet-tebaa ilişkisinin yeniden şekillendiği bir dizi değişiklik yaşanmıştır. Modernleşen bir devlet olarak, Osmanlı İmparatorluğu, bütün tebaasının “eşitliği” ilkesini uygulamaya çalışmış, karşılığında da tebaanın vergi ve askerlik alanlarında devlete karşı bireysel sorumlulukları olmuştur. Bu makalede, Bitlis hapishanesi, bu yeni yönetme pratiği çerçevesinde ele alınacaktır. Bir taraftan hapishaneler; garnizonlar, polis teşkilatları, hükûmet konakları ile birlikte devletin disipline edici gücünü kullandığı yerler olmuş diğer taraftan da hapishanelerdeki hijyen koşulları, mahkûmlar ile tutukluların sağlığı ve iyi muamele görmeleri devletin dert ettiği meseleler olmuştur.

Keywords: Osmanlı İmparatorluğu, Hapishane, Bitlis, Hıfzıssıhha, Disipline edici iktidar

10.17822/omad.1458239

Contextualizing in the developments in the spheres of administration, economy, and jurisprudence during the nineteenth century Ottoman Empire, this article sought to present a snapshot from the prison of Bitlis in particular and prisons in the eastern provinces in general. Two interrelated developments of the nineteenth century became the tools to analyze the prisons of Bitlis. First, the imprisonment became a legal procedure of punishment both in Ottoman and universal level during the nineteenth century. This development harbingered a new kind of governmentality; the sovereign powers adopted the perspective that the individual subjects could be controlled and disciplined. In this regard, the concerns for public health, the sanitary conditions served to social control and discipline. Second, in the nineteenth century, the Ottoman Empire went through a set of transformations in which state-subject relations were reshaped. As a modernizing state, the Ottoman Empire tried to implement the principle of ‘equality’ among its subjects who also became responsible to the state in terms of taxation and conscription. This article aims to analyze the prison of Bitlis in terms of this new governmentality. On the one hand, prisons along with the military posts, police institutions, government offices served to the disciplinary power of the imperial states. On the other hand, the hygiene of the prisons, the well-being and well-treatment of prisoners came at the target of the imperial state.

Anahtar Kelimeler: The Ottoman Empire, prison, Bitlis, Eastern provinces, Hygiene, Disciplinary power

10.17822/omad.1458239

Page Range: 141-152