As a Matter of Dispute in Waqfs: Common Usings and Half Shares, pp. 603-625

In this study, between 16th century and 17th century, based on the waqf trials in Istanbul the problems experienced in the common usings and half-shares of waqf properties have discussed. As the main source, Haremeyn Inspectorship Registry was used, and various archival sources were also consulted. In accordance with the Islam waqf law, the founders of the waqfs, after mentioning the dispositions of their waqfs, was finally assign an eternal charity to the waqf. Although this aspect of charity had a very different application, the poors of Haremeyn was one of the most frequently used aspects of eternal charity. In particular, the savings of such foundations, whose eternal charitable aspect was stated as Haremeyn, were fulfilled by the Haremeyn trustees, and the income obtained by making the necessary rentals was sent to Makkah, Medina or Al-Quds. However, the common using and shared usings in the waqfs of the founders caused problems in the transition period between their own users or under the control of the Haremeyn trustee, which we refer to as the eternal trustee. Usage shares made in this way caused half of a waqf’s properties to be used by someone else, and the other half to be used for eternal charity. The trustee, who came to seize the waqf properties, was having problems with the users, and the matter was taken to the court sometime. In addition, in common use or half share waqfs, the problem of using half of the share occurs after the death of one of the shareholders. In this study, the problems caused by the common using and shared using conditions in the waqfs were evaluated. In order to reflect the general situation of the Ottoman State, the waqfs in Istanbul, the capital of the State, were discussed.

Keywords: Waqf, Ottoman State, Ministry of Haremeyn, Withdraw, Common Using, Waqfiyah

http://dx.doi.org/10.17822/omad.2022.229

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyıl ile XVII. yüzyılda İstanbul’daki vakıf davalarına dayanarak, akarların müşterek ve yarım hisseli kullanımlarında yaşanan problemler ele alınmıştır. Ana kaynak olarak Haremeyn Müfettişliği Sicilleri’nden faydalanılmış, bunun yanında çeşitli arşiv kaynaklarına da başvurulmuştur. Vakıf kurucuları, İslam hukuku gereği genelde vakıflarının tasarruf cihetlerini zikrettikten sonra son olarak vakfa ebedî bir hayır yönü de tayin ederlerdi. Bu hayır yönünün çok farklı uygulamaları olsa da Haremeyn fukarası en çok başvurulan ebedî hayır yönlerinden birisiydi. Özellikle ebedî hayır yönü Haremeyn olarak belirtilen bu tür vakıfların, inkıraz şartları gerçekleştikten sonra o vakfın tasarrufu, Haremeyn mütevellisinin eline geçer ve gerekli kiralamalar yapılarak elde edilen gelir Mekke, Medine ve Kudüs’e gönderilirdi. Ancak, vakıf kurucularının vakfiyelerindeki müşterek kullanım ve hisseli tasarruf paylaşımları, kendi tasarrufçuları arasında veya ebedî cihet mütevellisi olarak ifade ettiğimiz Haremeyn mütevellisinin kontrolüne geçiş sürecinde problemlere neden olmaktaydı. Bu şekilde yapılan tasarruf paylaşımları, bir vakıf akarının yarısının başkasının kullanımında olmasına, diğer yarısının ise ebedî cihete geçmiş olmasına neden oluyordu. Vakfa el koymaya gelen mütevelli ise mevcut kullanıcılarla sorun yaşıyor, zaman zaman konu mahkemeye intikal ediyordu. Ayrıca müşterek kullanımlı ya da yarım hisseli tasarruflu vakıflarda, hissedarlardan birisinin vefatı sonrasında da boş kalan yarım hissenin tasarruf problemi ortaya çıkmaktaydı. Bu çalışmada, bu tür vakıflardaki ortak tasarruf ve hisseli kullanım şartlarının neden olduğu problemler değerlendirilmiştir. Osmanlı Devleti’nin genel durumunu aksettirmesi bakımından devletin başkenti olan İstanbul’daki bazı vakıflar özelinde konu ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Vakıf, Osmanlı Devleti, Haremeyn Nezareti, Ferağ, Müşterek Tasarruf, Vakfiye, Mütevelli

http://dx.doi.org/10.17822/omad.2022.229

Page Range: 603-625