Seydi Ali Reis ve Mutribî Semerkandî'nin Kroniklerinde Babürlü Sarayının İmparatorluk Gücü, ss. 179-188

16. ve 17. yüzyılda Babürlü hükümdarlar ve maiyetlerine dair kaynakların çoğunluğu saray vakanüvisleri, kâtipler ve edipler tarafından yazılmıştır. Babürlü siyaseti, iktisadı ve sosyal hayatı üzerine önemli bir kaynak teşkil eden bu metinlerin çok azı Müslüman seyyahlar tarafından yazılmıştır. Bu makalede bu eserlerin ikisi üzerinde durulacaktır. Birincisi, Osmanlı kaptanı Seydi Ali Reis'in Mir'âtü'l-Memâlik (Ülkelerin Aynası) adlı eseri olup 16. yüzyıl ortalarındaki Babürlüler'in sarayındaki hayatı anlatmaktadır. İkincisi ise erken 17. yüzyılda Cihangir döneminin saray hayatını anlatan, Buhara merkezli Astarhan Hanlığı'ndan gelen Mutribî el-Asam el-Semerkandî'nin (Mutribî Semerkandî) kaleme aldığı Musahibah'ha ba Cehangir Padişah (Padişah Cihangir'le Sohbetler) adlı eserdir. Her ne kadar her iki isim de benzer bir geçmişe sahip (Türkçe konuşan ve iyi eğitimli, Sünni itikadına tabi Müslüman elitler) olsalar da şaşırtıcı derecede farklı tecrübeler yaşamışlardır. Bu makale bahis konusu kronikleri karşılaştırarak saraydaki ritüeller, örf ve âdetler ve idari politikaların 70 yıl içinde nasıl değiştiğini göstermektedir. Bununla birlikte, Babürlü sarayındaki değişimi anlayabilmek için, bu iki yazarın hayatlarına da bakılması gerekmektedir. Bunun için her iki seyyahın Babürlü İmparatorluğu'na geliş sebepleri, saray üzerinde bıraktıkları etki ve ana yurtlarına dönerken beraberlerinde götürdükleri üzerinde de durulacaktır.

Keywords: Seydi Ali Reis, Mutribi Semerkandi, Babür İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı-Babürlü İlişkileri, Müslüman Seyyahlar, Kronikler

http://dx.doi.org/10.17822/omad.2019.118

Most of the historical observations of the Mughal court during the sixteenth and seventeenth centuries were written by court historians, scribes, and literati. A few texts were composed by Muslim travelers who left important accounts of Mughal political, economic and social life. This article will examine two of those chronicles. The first, composed by Ottoman Admiral Seydi Ali Reis, Mir'âtü'l-Memâlik (The Mirror of Countries) describes the life of the Mughal court in mid-sixteenth century. The second, written by Mutribi al-Asamm al-Samarqandi (also known as Mutribi Samarqandi), a subject of the Ashtarhanid Dynasty of Bukhara, describes the court of Jahangir in the early seventeenth century. Although both Seydi Ali Reis and Mutribi Samarqandi shared a similar background being elite Turkish-speakers with high levels of education who identified as Sunni Muslim they had strikingly different experiences. This article shows that a comparison of these two chronicles hints at how court rituals, manners, and administrative policy in Mughal India changed during over seventy years. However, in order to understand the transformation of the Mughal court, we must also look into the lives of the narrators: what brought them to the Mughal Empire, what effect they had at the court, and what ideas they carried back with them to their home countries.

Anahtar Kelimeler: Seydi Ali Reis, Mutribi Samarqandi, Mughal Empire, Ottoman Empire, Ottoman-Mughal Relations Muslim Travelers, Chronicles

http://dx.doi.org/10.17822/omad.2019.118