Year:2017   Volume: 4   Issue: 10   Area: Sanat Tarihi

  1. Home
  2. Article List
  3. ID: 156

Zekiye UYSAL

KERESONE LAMPS IN THE EDIRNE MUSEUM, pp. 165-182

Artificial lighting tools having come into existence with the invention of wood fire and torches then transformed into ceramic oil lamp sand candles. Besides ceramic lamps sand candles in the Medieval Age, the use of glass polycandelons can be observed in the Roman and Byzantine Periods. In the Islamic world, vase like glass lamps were widely used. In the Far East, Chinese idiosyncratic lanterns were in common use. In addition, hurricane lanterns and mahya lamps used for special days can also be counted as lighting tools. The refinement of oil allowed for the use of kerosene in lamps for lightening. The appearance of these lamps occurred in the second half of the 19th century, when revolutionary advancements in artificial lighting were achieved. Back then, there were two types of kerosene lamps developed in Europe and North America, namely "wick" and "pressurized". These lamps were widely used in cities in the Late Ottoman Period. It is known that kerosene lamps were used in Turkey nearly up to the third quarter of the 20th century, i.e. until the use of electricity became more widespread. The wick lamp is the most common version known by Turkish people. The fonts of the lighting tools are made from ceramic or glass and ornamented. In Turkey, these types of lamps can only be found in special collections or museums. The present paper in concerned with the examination and description of twelve kerosene lamps retrieved from Edirne Museum. it is aimed to introduce these lamps in the museum to the world of science and contribute to the database in this subject. For this purpose, the samples in the museum have been documented and evaluated with drawings and photographs after the literature review. While three have ceramic fonts, nine are equipped with glass fonts. Foreign brands are observable on the burners of some (fr.bec), which suggests that they have been imported. Two with ceramic fonts are imported, too. Under one of the lamps reads"Paşabahçe", which indicates that domestic lamps were produced as well.

Keywords: Lighting, Edirne, keresone lamp, glass, Paşabahçe

DOI Number: 10.17822/omad.2017.77 & ORCID ID Number: 0000-0003-4042-2403


EDİRNE MÜZESİNDE BULUNAN GAZ LAMBALARI, ss. 165-182

Odun ateşi ve çırayla başlayan yapay aydınlatma araçları tarihi, seramikten yağ kandilleri ve mumun bulunuşuyla devam eder. Orta Çağ'da seramik kandilin ve mumun yanında; Roma ve Bizans dönemlerinde camdan polikandilonlar görülür. İslam dünyasında ise camdan vazo tipli kandiller ün kazanır. Uzak Doğu'da Çin'in kendine özgü aydınlatma araçları arasında fenerler ayrı bir yer tutarlar. Bunlardan başka, gemici fenerleri ve özel günler için kullanılan mahya kandilleri de yapay aydınlatma araçları arasında sayılabilirler. Petrolün rafine edilmesinden sonra gaz yağıyla çalışan gaz lambaları da aydınlatma araçları içinde yerlerini alırlar. Bu lambaların ortaya çıkışı, yapay aydınlatma alanında devrim niteliğinde gelişmelerin yaşandığı 19. yüzyılın ikinci yarısına rastlar. Bu dönemde Avrupa ve Amerika'da geliştirilen gaz lambalarının "fitilli" ve "basınçlı" olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. Bu lambalar son Osmanlı döneminde de özellikle şehirlerde yoğun biçimde kullanılmışlardır. Gaz lambalarının, Türkiye'de elektrik yaygınlaşıncaya, yani aşağı yukarı 20. yüzyılın üçüncü çeyreğine kadar köylerde kullanımının devam ettiği bilinmektedir. Bunların fitilli modeli halk arasında en çok bilinen türdür. Bu aydınlatma araçlarının hazne kısımları seramik veya camdan yapılmakta ve süslenmektedir. Türkiye'de bu tip lambalarla özel koleksiyonlarda ve müzelerde karşılaşıyoruz. Bunlardan bir grup örnek de Edirne Müzesinde yer almaktadır. Bu makalede Edirne Müzesindeki on iki adet gaz lambası ele alınmıştır. Makalede Müzedeki bu lambaların incelenerek bilim dünyasına tanıtılması ve bu konudaki veri tabanına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bu amaçla literatür taramasının ardından Müzedeki örnekler çizim ve fotoğraflarla belgelenmişler ve değerlendirilmişlerdir. Edirne Müzesindeki lambalardan üçü seramik hazneli, dokuzu ise cam haznelidir. Bunlardan bazılarının bekleri (metal ayar aksamı) üzerinde yabancı markalar yer alır. Bunların ithal edildikleri anlaşılmaktadır. Seramik hazneli bir çift lamba da ithaldir. Lambalardan birisinin altındaki Paşabahçe markası; yerli lambalarında üretildiğini gösterir.

Anahtar Kelimeler: Aydınlatma, Edirne, gaz lambası, cam, Paşabahçe

DOI Number: 10.17822/omad.2017.77 & ORCID ID Number: 0000-0003-4042-2403