Osmanlı Devleti’nin XIV. yüzyılda Balkan topraklarına adım atarak yerleşmeye başlamasının en güzel simgesi, imar faaliyetlerinden günümüze ulaşabilen eserlerdir. Bunların en önemlilerinden biri ise Balkanlar’ın en eski hanı olduğu düşünülen ve bugün Yunanistan sınırları içerisinde bulunan, Ferecik’e bağlı Kara Kaplıca yakınlarındaki Gazi Evrenos Bey Hanı’dır. Osmanlı vakıf geleneğinin bir parçası olan ve kitabesinde Evrenos Bey tarafından inşa ettirildiği kayıtlı bulunan han, “müstesnâ vakıf” da denilen guzât vakıflarına ait olması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir. Balkanlar’da Osmanlı izlerini ararken yüzyıllar boyunca yaşanan felaketler, savaşlar, tahribatlar vs. nedeniyle XIV. yüzyıla tanıklık eden eserlerle karşılaşmanın oldukça güç olduğu hatırlandığında bu hanın önemi daha da artmaktadır. Bu makalede, hakkında fazla çalışma bulunmayan Osmanlı Devleti’nde müstesna vakıfların önemi ve özellikleri üzerinde durulacak ve XIX. yüzyıl Osmanlısında ne anlama geldiği Evrenos Hanı için hazırlanan projenin akıbeti üzerinden anlatılmaya çalışılacaktır. Bu nedenle öncelikle Osmanlı arşiv kayıtları üzerinden ilk iskânlara dair örneklerle Ferecik’in fethi incelenerek hanın kuruluş tarihi tartışılacak ve nihayetinde han için hazırlanan bu müstesna projenin belgeleri değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Müstesna Vakıf, Ferecik, Kara Kaplıca, Evrenos Bey Han
http://dx.doi.org/10.17822/omad.2021.183
|